Anadil: Alimlər Yer kürəsində həyatın dönüş nöqtəsi olan hadisəni yaxından araşdırıblar. Təxminən 10-15 kilometr enində olan asteroid 66 milyon il əvvəl Meksikanın Yukatan yarımadasına çırpılaraq dünyadakı növlərin təxminən dörddə üçünü məhv edən və dinozavrların həyatını sona çatdıran qlobal kataklizmə səbəb olub.
Zərbə asteroidi toz halına gətirib və onun qalıqlarını bütün dünyaya yayıb. Həmin taleyüklü günün ardından yığılan tozlar qlobal gil qatında hələ də mövcuddur. Bu dağıntının yeni təhlili asteroidin təbiəti ilə bağlı uzun mübahisəni həll edib və onun Günəş sistemində Yupiterin arxasında yaranan bir növ olduğunu göstərib. Dağıntıların tərkibinə əsaslanan zərbə endirici güc yüksək karbon konsentrasiyasına görə karbonlu asteroid adlanan göy cismi olub (C tipli). Tədqiqat zərbənin kometa olduğunu və ya bəzilərinin fərz etdiyi kimi dağıntı təbəqəsinin vulkanizm tərəfindən yarandığını istisna edib.
ABŞ-nin Elmi Tərəqqi Naminə Amerika Birliyinin akademik nəşri olan və 1880-ci ildən işıq üzü görən nüfuzlu “Science” jurnalında dərc olunan tədqiqata görə, Almaniyanın Köln Universitetinin geokimyaçısı Mario Fişer-Hödde Günəş sisteminin kənarından çıxan bir asteroidin dinozavrların məhvinə səbəb olduğunu bildirib. Təbaşir dövrünün sonuna təsadüf edən bu zərbə eni 180 kilometr və dərinliyi 20 kilometr olan Çikxulub kraterini əmələ gətirib. Gil təbəqəsi Yerdə nadir, lakin asteroidlərdə daha çox rast gəlinən iridium, rutenium, osmium, rodium, platin və palladium kimi metallarla zəngindir.
Tədqiqatçılar ruteniuma, xüsusən də gil qatında olan izotoplarının nisbətinə diqqət yetiriblər. İzotoplar eyni elementin atomlarıdır, çünki neytron adlanan subatomik hissəciklərin sayı fərqlidir. Ruteniumun yeddi izotopu var və izotop nisbətləri digər məlum karbonlu asteroidlərə uyğun gəlir.
Günəş sisteminin ən qədim obyektləri arasında C tipli asteroidlər ən çox yayılmış növdür. Onun ardınca daşlı S tipli asteroidlər və daha nadir metallardan ibarət olan M tipli asteroidlər gəlir. Asteroidlər arasındakı kompozisiya fərqləri Günəşdən nə qədər uzaqlıqda əmələ gəldikləri ilə əlaqədardır.
Fişer-Hödde bildirib ki, asteroid xarici Günəş sistemində əmələ gəldikdən sonra ehtimal ki, Mars və Yupiter arasındakı əsas asteroid qurşağının bir hissəsi olmaq üçün içəriyə doğru miqrasiya edib və toqquşma səbəbindən bir şəkildə Yer kürəsinə doğru yönəlib.
Tədqiqatçılar 37 milyon il əvvəldən 470 milyon il əvvələ qədər dövrə aid digər beş asteroid təsirindən nümunələri təhlil edərək, onların hamısının S tipli olduğunu qeyd ediblər.
Dinozavrlar uzun müddət quruda hökm sürüblər, lakin quş nəslindən başqa, pterozavr adlanan uçan sürünənlər, böyük dəniz sürünənləri və bir çox dəniz plankton növləri də daxil olmaqla digər canlılarla birlikdə asteroid zərbəsi nəticəsində məhv olublar. Təxminən 300 min il əvvəl isə indiki növlər yaranıb.
Anadil.az
Zərbə asteroidi toz halına gətirib və onun qalıqlarını bütün dünyaya yayıb. Həmin taleyüklü günün ardından yığılan tozlar qlobal gil qatında hələ də mövcuddur. Bu dağıntının yeni təhlili asteroidin təbiəti ilə bağlı uzun mübahisəni həll edib və onun Günəş sistemində Yupiterin arxasında yaranan bir növ olduğunu göstərib. Dağıntıların tərkibinə əsaslanan zərbə endirici güc yüksək karbon konsentrasiyasına görə karbonlu asteroid adlanan göy cismi olub (C tipli). Tədqiqat zərbənin kometa olduğunu və ya bəzilərinin fərz etdiyi kimi dağıntı təbəqəsinin vulkanizm tərəfindən yarandığını istisna edib.
ABŞ-nin Elmi Tərəqqi Naminə Amerika Birliyinin akademik nəşri olan və 1880-ci ildən işıq üzü görən nüfuzlu “Science” jurnalında dərc olunan tədqiqata görə, Almaniyanın Köln Universitetinin geokimyaçısı Mario Fişer-Hödde Günəş sisteminin kənarından çıxan bir asteroidin dinozavrların məhvinə səbəb olduğunu bildirib. Təbaşir dövrünün sonuna təsadüf edən bu zərbə eni 180 kilometr və dərinliyi 20 kilometr olan Çikxulub kraterini əmələ gətirib. Gil təbəqəsi Yerdə nadir, lakin asteroidlərdə daha çox rast gəlinən iridium, rutenium, osmium, rodium, platin və palladium kimi metallarla zəngindir.
Tədqiqatçılar ruteniuma, xüsusən də gil qatında olan izotoplarının nisbətinə diqqət yetiriblər. İzotoplar eyni elementin atomlarıdır, çünki neytron adlanan subatomik hissəciklərin sayı fərqlidir. Ruteniumun yeddi izotopu var və izotop nisbətləri digər məlum karbonlu asteroidlərə uyğun gəlir.
Günəş sisteminin ən qədim obyektləri arasında C tipli asteroidlər ən çox yayılmış növdür. Onun ardınca daşlı S tipli asteroidlər və daha nadir metallardan ibarət olan M tipli asteroidlər gəlir. Asteroidlər arasındakı kompozisiya fərqləri Günəşdən nə qədər uzaqlıqda əmələ gəldikləri ilə əlaqədardır.
Fişer-Hödde bildirib ki, asteroid xarici Günəş sistemində əmələ gəldikdən sonra ehtimal ki, Mars və Yupiter arasındakı əsas asteroid qurşağının bir hissəsi olmaq üçün içəriyə doğru miqrasiya edib və toqquşma səbəbindən bir şəkildə Yer kürəsinə doğru yönəlib.
Tədqiqatçılar 37 milyon il əvvəldən 470 milyon il əvvələ qədər dövrə aid digər beş asteroid təsirindən nümunələri təhlil edərək, onların hamısının S tipli olduğunu qeyd ediblər.
Dinozavrlar uzun müddət quruda hökm sürüblər, lakin quş nəslindən başqa, pterozavr adlanan uçan sürünənlər, böyük dəniz sürünənləri və bir çox dəniz plankton növləri də daxil olmaqla digər canlılarla birlikdə asteroid zərbəsi nəticəsində məhv olublar. Təxminən 300 min il əvvəl isə indiki növlər yaranıb.
Anadil.az